Asturies: obsesiones, identidaes y emociones

    Resulta mui interesante analizar los discursos d'una parte de los políticos asturianos esti pasáu 8 de setiembre pa damos cuenta de que tan metíos nun bucle ideolóxicu, nel peor sen hegelianu del conceptu, aquél al que Marx se refirirera cuando falaba de la ideoloxía como falsa visión de la realidá. A un tiempu, observamos tamién la participación de los principales medios y de dalgunos intellectuales nesa visión míope d'Asturies, bien visible cuando lleemos, como yo tuvi'l cuayu de facer, les columnes espublizaes na prensa los pasaos díes 8 y 9. Y, metíos como tan nesi bucle que tal paez una banda de Moebius, nun dexen d'amosar obsesiones enfermices y caer una ya otra vuelta en lapsus linguae y nes trampes qu'ellos mesmos fabricaron.

    Ye llamativo, en primer llugar, qu'Adrián Barbón, el dirixente socialista con responsabilidá de gobiernu col discursu más sólidu y coherente, tea tan escosa presencia y tan poco pesu. Y cuando falo de solideza y coherencia fáigolo nel sen de que respuende a lo que teóricamente defende'l PSOE de Pedro Sánchez. Nun tien xacíu que personaxes como Emiliano García-Page y Guillermo Fernández Vara, anclaos nun xacobinismu hipercentralista y con discursos claramente autoritarios, al tiempu que presidentes de comunidaes ensín alternativa a la so esquierda, seyan interllocutores muncho más atendíos dende La Moncloa. ¿O sí lu tien? ¿Tendrá dalgo que ver el fechu de ser la provincia la unidá ellectoral, aportando siete provincies frente a una, lo que se traduz en 31 diputaos frente a 7 y 13 senadores frente a 6? Pues, tamién llamativamente, a eso nunca se refier el presidente Barbón.

    Con motivu del repartu de medayes d'oru y plata d'Asturies, el socialista Bernardo Fernández, ún de los padres del estatutu y conseyeru de presidencia del gobiernu de Pedro de Silva, decía que "una comunidá autónoma nun pué constituíse faciendo frente al estáu, menos entá contribuir a debilitalu o fragmentalu". Ye significativo, más viniendo d'un profesor de drechu constitucional y miembru del Conseyu Consultivu d'Asturies, el lapsus linguae: "nun puede consituíse faciendo frente al estáu". Pero'l casu ye que diz la constitución y, ellemental pa cualisquier persona, qu l'estáu ta formáu pola alministración central, les comunidaes autónomes y los ayuntamientos, asina como les diputaciones y los cabildros o conseyos insulares. Pa Fernández la comunidá autónoma d'Asturies nun ye estáu sinón un ente inclasificáu ya inclasificable: nun ye estáu, nin español nin soberanu, nin diputación, nin cabildru, nin ayuntamientu.

    Yá'l tamién socialista Rafael Fernández, el primer presidente, non ellectu, d'Asturies, pidía "responsabilidá para nun convertir el procesu autonómicu en traumáticu por enfrentamientos, disensiones internes y posicionamientos poco responsables frente al poder del estáu". Otru lapsus linguae: Asturies ye un ente fuera de la constitución y fuera de la llóxica política y, evidentemente, el poder del estáu, español por supuesto, ye lo más sacrao del mundiu. D'esa concepción saldría lo que salió: una norma que ye un fueru concedíu y non un estatutu d'autonomía, como preba que nunca los asturianos pudieron votalu nin reformalu ya'l poder de facelo tiénenlu les Cortes Generales en Madrid. 

    Asina, con estes consideraciones ya estes aberraciones polítiques naciera un ente llamáu Principáu d'Asturies, tomando como nome la humillación a la que la casa de Tratamara, copiando el casu galés de los sos parientes Lancaster, sometiera a Asturies faciendo del país un títulu feudal del heriede de la corona de Castiella. Asturies nun ye estáu, sinón la propiedá d'un príncipe, eso sí, sin beneficios fiscales pa los ciudadanos nin bailles glamurosos como los de Mónaco. Y cuarenta años dempués, si dalgo caracteriza a los gobernantes asturianos, los medios informativos y les fuerces vives de la provincia ye'l gustu por ser humillaos, nun casu de llibru, nunca meyor dicho, de la servidumbre voluntaria de la que falara La Boetie.

    El PP, que nun se distingue muncho del PSOE y que yá ta contentu con recuperar el pautu'l duernu d'Asturies pa ti ya Uviéu pa mi, considera que, Teresa Mallada dixit, "nun ye necesario reformar l'estatutu". Pues si nun ye momentu de facelo cuando más de la metada de les comunidaes tan faciéndolo, van adaptase toles nuées normes europées ambientales, fiscales y demográfiques, va reformase tol modelu de financiación autonómica ya un llargu etcétera, amás d'evidenciar el barafuste competencial escontra un problema como la pasada pandemia, difícile sedrá saber cuando pué llegar esi momentu. Lo mesmo diz Susana Fernández, anque ésta, pa emplegar más pallabres, envede dicir "reformar l'estatututu" diz "activar la reforma del estatutu". Bono, ye un pasu, anque seya pequeñu. Qu'el living dead que ye Ciudadanos quiera caltener l'actual estatututu y nun volver al estáu unitariu y centralizáu ye un avance, desplicable na fuga haza'l PP de munchos de los dirixentes del partíu neofalanxista.

    Y nesti bucle cargáu de lapsus la figura estelar de la comedia ye la oficialidá del asturiano, debío a qu'el PSOE, desandando lo andao ya enmendando una situación bochornosa de la que'l gran culpiable ye'l mesmu PSOE, llévala nes sos llínies de reforma. Vuelve Mallada a nun alcontrar momentu: "nun ye momentu de declarar l'asturiano oficial, hai otres prioridaes". Habrá otres prioridaes pero, concretando en proyeutos y midíes, naide nun sabe de cuáles falen los populares: ¿de la tauromaquía, de poner banderes, de los nomes franquistes nes cais...?

    Cuando'l PP -ya'l PSOE- dicía que l'asturiano nun esistía yera muncho más coherente na so postura. Ye qu'agora, que nun ye'l momentu de facelu oficial, ergo la llingua esiste y fálase, escaez Teresa Mallada y los sos conmilitones que l'artículu 3 de la constitución de 1978, esa norma que tanto defenden, diz lo siguiente: "1. El castellán ye la llingua española oficial del estáu. Tolos españoles tienen el deber de conocela ya'l drechu a usala. 2. Les demás llingües españoles serán tamién oficiales nes respectives comunidaes autónomes d'alcuerdu colos sos estatutos". Esto ye, que "serán oficiales", non que "decidirán los políticos si son o non oficiales". Caro que, si entramos na páxina oficial del ministeriu de política territorial del actual gobiernu socialista lleemos: "l'artículu 3 de la constitución española establez qu'el castellán o español ye la llingua oficial del estáu y que les demás llingües españoles podrán tamién ser oficiales". Un ministeriu mintiendo y diciendo que la constitución diz lo que nun diz na so páxina oficial. ¿Ónde se viera esto?: pues na Unión Europea. Caro que tamién pué ser que, como Asturies nun ye estáu asigún los socialistes, nun-y afleuten oficialidaes nin non oficialidaes.

    Sálen-y al PP amigos y alliaos dende les columnes de la prensa escrita, los dos periódicos asturianos, contra la oficialidá ca dos por tres. Ye cosa rarísima la unanimidá contraria al asturiano ente los columnistes de plantiella, yá que lo que lleemos a favor de la oficialidá siempres ye opinión de persones non rellacionaes cola llínia editorial. Valmos como exemplu la última del día 9, firmada por Luis Díaz Tejón: "nun podemos gastar fuerces y perres n'obxetivos absurdos, como esi de convertir n'oficial una llingua artificial que naide nun fala". Amás d`'amosar los sos grandes saberes en filoloxía, sociollingüística ya estadística, despachaos, eso sí, en siete pallabres, sí paez tar a favor de gastar dinero públicu en subvencionar periódicos nos que facer patentes esos los sos fonderos saberes. Como diría Mallada, sedrá cosa de prioridaes.

    Tóo ta rellacionao con una obsesión enfermiza col nacionalismu, obsesión ya enfermiza nun país que, en cuarenta años, namás que tuvo un diputáu que podríamos asimilar a esa llínia y que namás resistiera que cuatru años. Volvemos otra vuelta a Bernardo Fernández, qu'el pasáu día 8, cuando falaba de que nun hai qu'alfrentase al estáu, dicía que "compartir esa idega nun ye xera difícile na nuesa patria quería, pues nun cabe concebir Asturies si se niega la nación española". Ye llamativo qu'una frase asemeyada lléemosla na prensa madrilana de 1898, pero falando de Cuba.

    Pero podemos retrotraemos tamién nesto a Rafael Fernández cuando, el primer Día d'Asturies, cellebráu en Cangues d'Onís, dixo qu'Asturies yera "la base de la nación española, obra y patria mayor de tóos nostros", soportando glayíos de miles de persones, cánticos del himnu y pancartes nes que se lleía: "queremos un gobiernu d'asturianos y non de mexicanos". Ya ye que Rafael Fernández, que nun sabía nada d'Asturies dende 1937 y que como únicu curriculum tinía'l de ser xenru de Belarmino Tomás, fora'l primer presidente. Tamién Carrillo dixo n'Asturies que pa los comunistes el nome d'España yera sacráu. Tan sacráu debía ser como'l d'Asturies, cuando'l PCE presentó como cabeza de llista al Congresu a Dolores Ibárruri, una vasca estalinista recién llegada de la Unión Soviética. Si tanto l'unu como la otra yeran símbolos, dende lluéu, seríenlo de cualisquier cosa, pero non d'Asturies. Bono, tamién ye verdá que la UCD presentó a Rafael Calvo Ortega, un segovianu amigu de Suárez de cuando gobernador franquista d'aquella provincia.

    Evidentemente, Vox nun diba quedar atrás. Ignacio Blanco diz que "Barbón ta queriendo ser el Fraga socialista d'Asturias, agarrándose a la identidá nacionalista, una deriva que va provocar una gafura irreversible". Fraga, Barbón, identidá nacionalista... tóo xunto gloria. El representante ultradrechista añade que "si hai dalgo que seya España, ye Asturies, nun tien xacíu adoptar una identidá impostada". Esta sí que ye bona pa chistes, "si hay dalgo...", esto ye, qu'España, la gran nación ente toles naciones, ye dalgo siempres qu'Asturies nun imposte identidaes rares. Vaya, que si Asturies ye firme na identidá española, lo mesmo da que se faiga independiente Cataluña, Andalucía, Canaries o'l cantón de Cartaxena.

    Nun falta nesti mosaicu de frenesí la opinión profesoral. Oscar Rodríguez Buznego allaba la política inicial del PSOE cuando diz que "la llimpieza que Pedro de Silva fizo de les adherencies emocionales más perturbadores qu'acompangaron como una solombra al estáu autonómicu n'España tenía qu'aidamos a los asturianos a sacar más provechu de la autonomía". Ya entiende que nesi procesu de llimpieza "nun necesitamos añadir dengún sesgu nacionalista a la nuesa asturianía". Vaya, resulta que pa quitar prexuicios emocionales lo meyor ye revindicar l'asturianía, un conceptu emocional provincianu alcuñáu pol franquismu, el de "¡viva España y sus regiones!", un nacionalismu emocional típicu de los peores momentos de la década'l trenta. Revindivica Rodríguez Buznego una reflexón de Silva: "dende hai muncho Asturies mírase a sigo mesma con perplexidá, ensín saber mui bien qué ye y qué quier ser". Pues el fechu de ser un pensamientu de quien fuera primer presidente ellectu y del partíu que gobernó 35 años de 40, diz bastante de lo que pasó y ta pasando.

    Amás, Pedro de Silva escribía'l día 8 que "Cangues d'Onís tien títulu de ciudá y presume de ser la primera capital d'España; aunque sólo lo fuere del so primer embrión tres la batalla de Cuadonga, eso yá ye muncho". ¡Vaya!, esto paez un tanto emocional, salvo que falando d'España lo emocional y lo racional seya lo mesmo, mientres que falando d'Asturies lo emocional y lo racional seyan categoríes contrapuestes. Nun sé que dirá'l nuesu profesor y sociólogu sobro les adherencies del discursu de Silva. Tampoco sé lo que pensará del so rector, Ignacio Villaverde, qu'abriera'l cursu acedémicu ovetensis faciendo un llamamientu "al rearme emocional de la universidá". Y, por cierto, desplicándolo con gran solvencia.