El rosariu, una batalla y siete hermanes

El 7 d'ochobre ye una de les festividaes más importantes del cristianismu, concretamente del catolicismu. Ye'l día dedicáu a la Vixe'l Rosariu y, en xeneral, tol mes d'ochobre ta consideráu como'l mes del rosariu. Trátase d'una festividá desplazada dende'l so llugar natural, el ciclu estival, el ciclu de la collecha, dedicáu dende l'antigüedá a la fertilidá, a la madre, a la virxe na tradición actual, que tien como díes grandes el 16 de xunetu ya'l 15 d'agostu. 

El cultu a la Virxe'l Rosariu espardiérase nel sieclu XV, mui especialmente de la manu de los dominicos, siendo mui beneficiáu con bules y privilexos por Pío V, papa dominicu, nel siguiente XVI. N'Asturies les cofradíes del santu rosariu apaecieron nesi momentu, siendo la primera la d'Uviéu, surdía en 1562 nel ámbitu de la ilesia de santu Domingu, y que fora siguía bien ceo poles de L.lena, Llanes y Xixón.

Entá güei ye'l rosariu fiesta grande en bastantes collaciones asturianes, como Ardisana, H.ontoria, Los Carriles, Rales y Vibañu, nel conceyu de Llanes; Bustu, Camoca y Valles, nel de Villaviciosa; San Xulián, en Bimenes; Cabanaquinta, n'Ayer; La Pola, en L.lena; La Vega, en Riosa; Riañu, en Llangréu; Yernes, en Tameza; y Doiras, en Bual. Tamién alcontramos esta cellebración mariana, con otra advocación, en Cabruñana, conceyu de Grao, onde rinden cultu a la virxe d'El Freisnu; en Piñera, Navia, cola virxe de Villaoril; y en Bañugues, Gozón, cola del Carme, desplazada dende xunetu pa pesllar la costera'l bonito.

La Virxe'l Rosariu ye considerada como la patrona de la marinería por ser un 7 d'ochobre cuando la flota cristiana mandada por Xuan d'Austria derrotara en Lepanto a la otomana mandada por Sufi Alí Pasha. Güei cúmplense precisamente 450 años de la "más alta ocasión que vieran los sieclos", en pallabres d'un soldáu que saliera mancu de la batalla y que tinía por nome Miguel de Cervantes. La victoria cristiana, española fundamentalmente, fue aplastante pero tamién inesperada, especialmente pol númberu d'embarcaciones, polo que nun ye d'estrañar qu'el papa y munchos cristianos pensaran nuna intercesión divina. 

El dominiu otomanu yera incuestionable y espardíase dende Alxeria a los Urales y dende la península arábiga ata les puertes de Viena, con Ungría como frontera móvile ente los dos mundios, ente les dos civilizaciones. Trenta años enantes l'armada d'Andrea Doria, almirante de Carlos I, sufriera una tremenda derrota en Préveza, pero les fronteres siguieron siendo les mesmes. Agora Selim II, cola evidente decadencia de la república de Venecia, atacó al últimu de los llamaos estaos cruzaos, el de Chipre, ocupando Nicosia y preparando la invasión de les islles del Adriáticu y cola vista puesta nos estaos pontificios. El papa Pío V llamó a cruzada y formárase la Lliga Santa, compuesta pol reinu d'España, los estaos pontificios, les repúbliques de Venecia y Xénova, el ducáu de Saboya y la orde de Malta. Tamién foran convidaos los reinos d'Inglaterra y Francia, que nun acudieron porque una victoria turca dexaría a España debilitada como potencia continental y nello tiníen más interés.

Les cuatru hores d'enfrentamientu, delantre la costa griega de Naupacto, Lepanto pa la historia, supunxeron una de les batalles más sangrientes de la historia, namás comparable a dalgunes de les dos guerres mundiales del XX: cuásique 500 naves y unos 160.000 homes, sumando los muertos una cantidá que dalgunos historiadores cifren en 40.000. El númberu de baxes fora tan altu porque Lepanto fuera la última batalla naval con galeres, d'ataque frontal, embestía y abordaxe, colo que la llucha yera de a pie, arte mui desendolcáu polos tercios españoles. Dempués yá entamaría la dómina del galeón, más rápidu y con cañones llaterales de gran potencia fuéu, l'arte que llevaría a los ingleses a dominar les mares.

Una de les anécdotes más llamatives de la batalla ye que nella participara la primer muyer como infante de marina. Yera María la Bailaora, que, faciéndose pasar por home, marchó a la guerra pa tar col so compañeru. Combatíera como arcabucera, con un arma d'unos 150 centímetros que yera ineficaz a más de cincuenta metros, polo que la llucha terminaba siendo cuerpu a cuerpu. María acabó combatiendo a cuchiellu y sobrovivió, siendo recibía por Xuan d'Austria como veterana con plaza nel Terciu de Lope de Figueroa.

Col ciclu serondiegu'l rosariu entama'l meyor momentu pa la observación de les pléyades, unes estrelles vinculaes al cultu a la virxe dende los primeros tiempos de la relixón cristiana. Anque'l griego pléyade vien significar munches, lo que se cuerresponde cola realidá, siempres la mitoloxía mos fala de siete estrelles. Siete hermanes, fies d'Atlas, son persiguíes por Orión, un cazador, que vense indefenses porque'l padre nun pué aidales al tar teniendo pola bóveda celeste. Pa que nun caigan nes manes d'Orión, Zeus conviérteles n'estrelles. Dende entóncenes les siete hermanes salúdense na distancia.

Esa llienda fora incorporada al cristianismu como la de siete advocaciones de María que, ensín poder alcontrase, vense dende los sos santuarios. N'Asturies alcontramos tres versiones d'esta historia, concretamente nel occidente. Cuéntase qu'una madre castigara a les sos siete fíes, virxes les siete, col destierru. Les hermanes, que se queríen muncho, llevantaron una ermita nun gumiu dende'l que poder vese. La llienda más completa ye la qu'une a siete de los conceyos de Salas y Grao: la virxe'l Visu, en Salas; de Tecla, en Sanisteban; del L.lanu, en Santul.lanu; d'Ufemia, en Curniana; de los Dolores, en Villazón; de la Conceición, n'Ablaneda; y del Freisnu, en Cabruñana. Tamién falen de siete hermanes pero namás sabemos de cincu nos conceyos de Salas, Teberga, Grao y Cuideiru: la del Visu, en Salas, del Moxagre, en Sierra'l L.lanu; del Cébranu, en Carrea; otra del Cébranu, en Baselgas; y de Montarés, en San Xuan de Piñera. Y n'Ouviñana, nel conceyu de Cuideiru, falen d'otres siete pero namás que queden güei tres: la de la Lluz, n'Avilés; la de la Cabeza, en Villafría; y la de Montarés, en San Xuan de Piñera.

Ye llamativo que la llienda de les siete hermanes tea espardía per tol mundiu, alcontrándola nes tradiciones de pueblos tan diferentes y distantes como los llapones o los sioux, lo mesmo que nes actuales Indonesia y Australia. Y más llamativo entá ye que, anque falen de siete estrelles, nel cielu namás que vemos seyes. A esti respeutu, los griegos cuntaben qu'una de les hermanes, Mérope, namorara d'un home y afuxó con elli, colo que Zeus nun la convirtiera n'estrella. Pela so banda, los aborixes australianos dicen qu'una de les hermanes púnxose a cantar mientres ascendía al cielu y evaporose. Por si fuera poco, nes vieyes histories islámiques cuéntase qu'una hermana, al ser persiguía, cayó a la tierra y convirtiérase na gran mezquita.

Namás vemos que seyes pero toles lliendes, dende les más antigües a les cristianizaes, dende la hélade ata'l rosariu, falen de siete. ¿Ye que los antiguos nun sabíen contar?, ¿nun se dieran cuenta de que nun yeran siete sinón una menos? Pues la razón ta en qu'hai cien mil años yeren siete pero dos fueron aprosimándose tanto que nun se distinguen, colo que paecen ser seyes. Eso quier dicir que, muncho enantes de los griegos, los homes sabíen que yeran siete y qu'esi conocimientu yá lu tiníen enantes de salir d'Africa, lo que desplica la universalidá de la llienda.